คงมีสักครั้งที่เราได้เข้าชมการแสดงดนตรีขนาดใหญ่บางเวที ซึ่งรวมเอาเครื่องดนตรีหลายประเภทมาร่วมบรรเลงพร้อมกัน เมื่อสอดส่ายสายตาไปจนทั่วเฟรมภาพแล้วคิดว่าคงสะดุดตากับเครื่องดนตรีชิ้นหนึ่งอยู่บ้าง โดยเครื่องดนตรีชิ้นนี้เป็นเครื่องสายขนาดใหญ่รูปทรงแปลกตาที่มีสายเป็นจำนวนมาก เครื่องสายที่ว่านี้เรียกกันว่า ฮาร์ป หรือบางคนก็เรียกแบบง่าย ๆ ว่าพิณ เมื่อเทียบขนาดเครื่องดนตรีที่จัดตำแหน่งบนเวทีแสดง จะเห็นได้ว่าเครื่องสายชิ้นนี้มีขนาดใหญ่พอ ๆ กับคอนทราเบสเลยทีเดียว และมักจะวางอยู่ฝั่งตรงข้ามกับเครื่องสายชิ้นใหญ่ของตระกูลไวโอลิน แต่เพื่อน ๆ ทราบกันหรือไม่ว่าเจ้าเครื่องสายที่เรากล่าวถึงกันอยู่นี้มีความเป็นมาอย่างไร
ฮาร์ป จากคันธนูสู่เครื่องดนตรีอันเลอค่า
รูปแบบของฮาร์ปที่เราเห็นกันอยู่ในปัจจุบันกล่าวกันว่าเป็นเครื่องดนตรีที่มีวิวัฒนาการมาตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว โดยประวัติศาสตร์ที่น่าจะเชื่อมโยงกันที่สุดคือการค้นพบภาพจารึกของชาวอียีปต์โบราณ เกี่ยวกับการสร้างเครื่องดนตรีมีสายชนิดหนึ่งโดยใช้คันธนูจากการล่าสัตว์มาเป็นต้นแบบ ตามการค้นพบให้ความเห็นว่า Harp ที่ชาวอียิปต์โบราณคิดค้นขึ้นนั้นมีหลายรูปแบบ ขนาดและจำนวนสายที่ใช้ก็มีหลายแบบ อีกทั้งยังตกแต่งให้สวยงามอีกด้วย ซึ่งพิจารณากันว่าเป็นเครื่องดนตรีที่ใช้ภายในพระราชวังเท่านั้น สำหรับ Harp อียิปต์โบราณที่ถูกค้นพบบางส่วนก็ถูกนำไปจัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์สำคัญของโลกหลายแห่ง
ฮาร์ป ประวัติ ศาสตร์อีกหน้าหนึ่งมีการบันทึกไว้ว่า Harp ก็ถูกสร้างขึ้นในแผ่นดินสก็อตแลนด์เช่นกัน เป็นเครื่องดนตรีขึงสายไว้ภายใต้กรอบสามเหลี่ยมที่สร้างขึ้นมาอย่างพิถีพิถัน เป็นชิ้นงานที่มีคุณค่าในแง่ฝีมือและความเชื่อบางอย่างของผู้คนจากภูมิภาคนั้นด้วย โดยชาวไอริชที่อาศัยอยู่บนแผ่นดินสก็อตแลนด์มีความเชื่อว่า Harp เปรียบกับตัวกลางในการเชื่อมโลกความจริงและโลกที่อยู่ในมิติลึกลับ อีกทั้งยังเชื่อว่าสายของ Harp ที่พวกเขาสร้างขึ้นมานั้นจะอำนวยทางให้ความรักของผู้คนครองคู่กันยืนยาวและมีแต่ความสุขสูงสุดราวกับได้ขึ้นสวรรค์
Harp 47 สายในโลกปัจจุบัน
Harp ขนาดใหญ่ที่เราพบเห็นได้บ้างตามการแสดงดนตรีขนาดใหญ่ เป็นรูปแบบ Harp ที่ถูกใช้อยู่จริงในปัจจุบัน เมื่อเทียบเคียงกับประวัติการกำเนิด Harp ในอดีตก็จะพบว่าโครงสร้างโดยรวมมีความคล้ายคลึงกันอยู่ เพียงแต่มีการปรับเปลี่ยนส่วนโค้งเว้าของโครงสร้าง ขนาดของโครงสร้าง และจำนวนสายที่ใช้ ซึ่งสิ่งที่ Harp รูปแบบปัจจุบันจะต่างออกไปคือขณะที่ผู้เล่นสัมผัสสายจะต้องใช้งานคันเหยียบฮาร์ปไปพร้อมกันด้วย และการเพิ่มลูกเล่นนี้เข้ามาในเครื่องดนตรีจึงทำให้ Harp ที่เราเห็นในยุคนี้มีการใช้งานที่ต่างจากแบบโบราณไป 1 ขั้น
ฮาร์ป ที่เราเห็นกันอยู่ในขณะนี้เป็นเป็นเครื่องดนตรีประเภทสายขนาดใหญ่ที่ใช้งานร่วมกับ Pedal Harp ซึ่งชิ้นส่วนนี้จะทำหน้าที่ในการควบคุมสายไปพร้อมกับที่นักดนตรีใช้นิ้วดีดสายไปตามตัวโน้ต อุปกรณ์การควบคุมสายของ Harp จะเป็นลักษณะเดียวกับคันเหยียบที่ใช้ในเปียโน สำหรับ Harp ขนาดใหญ่ที่มี 47 สายจะใช้คันเหยียบฮาร์ปมากถึง 7 คันเหยียบเพื่อควบคุมสายทั้งหมด 7 ชุด โดยแบ่งคันเหยียบเป็นฝั่งซ้ายคุมสาย D C B และฝั่งขวาคุมสาย E F G A
นอกจาก Harp แบบ 47 สายแล้วในตระกูลเครื่องสายแบบเดียวกันก็มี Harp ขนาดเล็กลงมาอยู่ด้วย โดยเรียกกันว่า Lever Harp มีรูปทรงที่คล้ายกับ Harp แบบ 47 สายแต่ใช้สายจำนวน 36 สายและไม่ต้องใช้คันเหยียบในการควบคุม แต่มีกลไกสำหรับปรับเสียงแทน ในบางรุ่นการผลิตอาจมีคุณภาพเสียงที่เสมอกับ Harp ตัวใหญ่ได้เหมือนกัน
Harp 47 สายในโลกของออร์เคสตรา
การแสดงของวงซิมโฟนี ออร์เคสตราเป็นงานแสดงดนตรีที่ชวนให้ตราตรึงใจ และ ได้รับอรรถรสการบรรเลงดนตรีที่ไพเราะร่วมกับบทประพันธ์ชั้นยอด ซึ่งการแสดงนี้ผู้ชมจะมองเห็นเสียงสูงต่ำของเครื่องดนตรีหลายประเภทผสมกัน โดยประกอบไปด้วยเครื่องสาย เครื่องลมทองเหลือง เครื่องลมไม้ และ เครื่องกระทบ โดยเฉพาะในกลุ่มเครื่องสายนั้นจะใช้จำนวนเครื่องดนตรีมากเป็นพิเศษ เครื่องสายขนาดเล็กอย่างไวโอลินจะถูกนำมาใช้มากที่สุด และ เครื่องสายขนาดใหญ่อย่าง Harp แบบ 47 สายจะนำมาใช้น้อยที่สุด มีเพียง 1-2 ตัวเท่านั้นสำหรับการแสดงบน 1 เวที
การแสดงของวงซิมโฟนี ออร์เคสตราในยุคแรกเริ่มยังไม่ได้นำเอา Harp แบบ 47 สายเข้ามาใช้การบรรเลง แต่ก็จะเน้นเครื่องสายในตระกูลไวโอลินเป็นหลักเสมอ ช่วงเวลาหลังยุคคลาสสิกที่เข้าสู่ยุคโรแมนติกจึงเป็นช่วงเวลารุ่งเรืองของวงออร์เคสตรา เพราะทั้งนักดนตรี แนวทางการเล่นดนตรี และ บทประพันธ์ต่าง ๆ มีอิสระมากขึ้น ทำให้เครื่องดนตรีหลายชนิดถูกเพิ่มเข้าไปในการแสดงของวงออร์เคสตราด้วย และ Harp แบบ 47 สายก็เป็นหนึ่งในเครื่องดนตรีที่ถูกเพิ่มเข้าไป
นับตั้งแต่ความรุ่งเรืองของวงออร์เคสตราที่ปรากฎในยุคโรแมนติกเป็นต้นมา จึงทำให้ฮาร์ปขนาดใหญ่ที่เรามักเห็นในการแสดงดนตรีต่าง ๆ ได้เข้ามาเป็นส่วนร่วมอย่างเต็มตัวในการแสดงดนตรีสุดยิ่งใหญ่ของยุคนี้
ศูนย์ฮาร์ปตำหนักประถม ประเทศไทย
สำหรับผู้ที่สนใจอยากลองเล่น Harp แบบ 47 สายดูบ้าง ในประเทศไทยสถานที่แนะนำเพื่อการนี้อยู่ที่ศูนย์ฮาร์ปตำหนักประถม เป็นสถานที่ฝึกสอนสำหรับผู้สนใจเล่น Harp โดยไม่จำกัดวัย และ อาชีพ เป็นสถาบันสอน Harp แห่งแรกในประเทศไทยที่เปิดตัวอย่างเป็นทางการเมื่อปี 2545 อีกทั้งศูนย์ฮาร์ปตำหนักประถมยังคอยผลักดันเด็กที่มีความสามารถเข้าสู้เวทีแข่งขันอีกด้วย โดยรับสอนการเล่นฮาร์ปทุกขนาดตามแต่ความต้องการของผู้เรียน เมื่อสมัครเข้ามาแล้วก็จะได้รับการฝึกอบรมจากนักดนตรีผู้เชี่ยวชาญเป็นอย่างดี
เครื่องสายที่เข้าได้กับทุกการบรรเลง
ฮาร์ป เป็นเครื่องสายขนาดใหญ่ที่มีรูปลักษณ์งดงาม มีเสียงทรงเสน่ห์เป็นเอกลักษณ์ และ ยังมีประวัติเล่าขานมานมนาน แม้จะถูกส่งต่อมาจนถึงห้วงเวลาปัจจุบันก็ไม่ได้ทำให้เสียงทรงเสน่ห์นั้นด้อยลงได้ อีกทั้งรูปลักษณ์ที่ถูกวิวัฒนาการมาใหม่ยิ่งช่วยเสริมให้เสียงนั้นน่าฟังมากขึ้น ไม่ว่าจะเล่นแบบรวมวงกับเครื่องดนตรีอื่น หรือนำออกมาแสดงเดี่ยวก็ยังคงความโดดเด่นของตัวเองได้ทุกเวที
https://www.prachachat.net/wp-content/uploads/2020/08/4-28.png
